مهارت های حرکتی اعمالی است که شامل حرکت عضلات در بدن می شود. آنها به دو گروه تقسیم می شوند: مهارتهای حرکتی بزرگ ، که شامل حرکات بزرگتر بازوها ، پاها ، پاها یا کل بدن (خزیدن ، دویدن و پریدن) است. و مهارت های حرکتی ظریف ، که اقدامات کوچکتری هستند ، مانند گرفتن یک چیز بین انگشت شست و انگشت یا استفاده از لب ها و زبان برای چشیدن اشیا. هر دو نوع مهارت حرکتی معمولاً با هم رشد می کنند ، زیرا بسیاری از فعالیت ها به هماهنگی مهارت های حرکتی بزرگ و ظریف بستگی دارد. اصطلاح حرکت ظریف به معنای عضلات کوچک است. مهارت های حرکتی ظریف شامل استفاده از عضلات کوچک در انگشتان، دست و بازو برای دست ورزی، کنترل و استفاده از وسایل و اشیا میباشد. هماهنگی چشم و دست، که در آن فرد از بینایی برای کنترل حرکات و فعالیت های عضلات کوچک استفاده میکند، نیز از دیگر اجزای مهم رشد مهارت های حرکتی ظریف میباشد. در كودكان مهارت هاي حركتي با سرعت هاي مختلفي رشد و تكامل پيدا مي كنند. هنگامی که كودكان كوچك در به كار بردن مهارت های حرکتی ظریف چالش داشته باشند، اين چالش ها می توانند انجام کارهاي اصلي مانند گرفتن وسايل (مانند مداد)، حرکت دادن اشیاء با نوک انگشتان و استفاده از ابزارهایی مانند قیچی را براي آنها مشکل ساز كند.همچنین ممکن است آنها در یادگیری بستن بند کفش نيز مشکل داشته باشند. ۱-مهارتهای ظریف آموزشی: ۲-مهارتهای ظریف مربوط به بازی: ۳-مهارتهای ظریف مربوط به خود مراقبتی: توانایی های حرکتی ظریف اساسی برای مهارت های زیادی است که کودک در سفر کودکی خود به آنها دست مییابد و رشد خواهد داد. برای نوزادان و کودکان کوچ، مهارت های حرکتی ظریف آنها تعامل با محیط اطراف، و در نتیجه یادگیری را تسهیل میکند. در طی فرایند رشدی، مهارت های حرکتی ظریف کودکان پیشنیاز ی ضروری در ایجاد مهارت های اولیه ادبیات، ریاضی و کمک به خود از قبیل لباس پوشیدن و نظافت شخصی مستقل میباشد. هنگامی که کودکان در سالهای پیشدبستانی و دبستان هستند، مهارت های حرکتی ظریف آنها به ارتقاء مهارت های ریاضی و ادبیات کمک خواهد کرد، همچنین به مشارکت در فعالیت های پیچیده تر مانند تمرینات هنر ویا کاردستی، بازی های فکری، فعالیت های ساخت و ساز با استفاده از مکعب و بازی های ساخت و ساز تبلیغاتی، استفاده از کامپیوتر و نواختن الات موسیقی کمک خواهد کرد. کودکانی که در مهارت های حرکتی ظریف مشکل دارند ممکن است دچار ناامیدی و اعتماد به نفس پایین شوند زیرا قادر به اجرای تکالیف روزمره مانند ترسیم یا قیچی کردن همانند سایر همسالان خود نیستند. اغلب کودکانی که تکالیف حرکتی ظریف را مشکل میبینند در این تکالیف به دلیل ناامیدی، خستگی و ترس از شکست مشارکت نمیکنند. این اتفاق یک چرخه منفی ایجاد میکند زیرا این کودکان فرصت کمتری برای تمرین و بهبود مهارت های حرکتی ظریف خود دارند. بعضی از ویژگی های نقاط عطفی که کودکان در سنین خاص به آنها میرسند شامل موارد زیر است: برای نوزادان کوچک نوزادان بسیار کوچک کنترل کمی بر بدن خود دارند. همزمان با رشد متوجه میشوند که دستها، انگشتان، پاها، و انگشتان پای آنها به بدنشان متصل است و در پنج ماهگی میتوانند برای مدت کوتاهی برای یک شی دست خود را دراز کرده و آن را نگه دارند. برای نوزادان بزرگتر در شش تا نه ماهگی نوزادان میتوانند اشیایی مانند کلید، جغجغه و اسباب بازی های کوچک را نگه داشته و تکان دهند، و در نه ماهگی میتوانند یک شی را از دستی به دست دیگر بدهند. آنها قادر خواهند بود وسایل کوچک را با استفاده از انگشت شست و اشاره بردارند. کودکان در سن پایین علاقه دارند همه چیز را در دهان خود بگذارند، پس جلوگیری از وقوع شک اهمیت دارد. در حدود ۱۶ ماهگی میتوانند فعالیت های سادهای را مانند ورق زدن کتاب هایی با برگههای ضخیم، تکمیل پازل های ساده و استفاده از نخ و مهره را انجام دهند. برای نوپایان از ۱۶ ماهگی تا سه سالگی، نوپایان مهارت های حرکتی ظریف خود را بدست آورده و از آن برای اکتشاف دنیای خود و مستقل شدن استفاده میکنند. در این هنگام آنها میتوانند با کمک قاشق غذا بخورند و میتوانند مکعب ها را روی هم بچینند و مکعب های بزرگ لگو را روی هم قرار دهند. آنها همچنین شروع به خط خطی کردن با استفاده از وسایل ترسیمی میکنند اگرچه ممکن است در ابتدا قلم را به درستی در دست نگیرند و برای مثال با مشت کردن دست آن را نگه دارند. برای کودکان پیشدبستانی کودکان سه تا پنج سال کنترل کارآمدی بر عضلات کوچک خود خواهند داشت، و شروع به ماهر شدن در تکالیفی از قبیل بستن دکمه و استفاده از قیچی میکنند. آنها همچنین مهارت نوشتاری و ترسیمی خود را بهبود بخشیده ، و قادر به رونوشت حروف، اعداد و اشکال هستند، و اغلب نقاشیهای به نسبت پیچیده ای رسم میکنند. از حدود سه سالگی، اغلب کودکان سمت غالب خود را مشخص خواهند کرد. برای کودکان در سن مدرسه با رسیدن کودکان به سن مدرسه، آنها همچنان مهارت های حرکتی ظریف خود را ارتقا داده، و مهارت های ترسیمی، نوشتاری، رنگ آمیزی و استفاده از قیچی روان و تطابق یافته تری خواهند داشت. با قوی شدن عضلات ظریف این فعالیت ها سادهتر شده، و اغلب بیشتر در این گونه فعالیت ها مشارکت میکنند. اگر فرزند شما با در مهارت های حرکتی ریز و ظریف مشکل دارد، ممکن است یک یا چند مورد از موارد زیر را در او ببینید: هر تمرینی،نیاز به دانش لازم دارد.آنچه از انجام تمرین مهمتر است،بینش و دانش لازم برای انجام آن است. تشخیص و بررسی مشکلات کودک شما،به عهدهی کاردرمانگر است،گاهی ضعف در عضلات بهخصوصی باعث مشکل در مهارتهای ظریف می شود. درمان مهارت های حرکتی ظریف شامل سه قسمت مختلف میشود: 1-ثبات: وضعیت صحیح نشستن در ایجاد ثبات لازم برای حفظ یک قسمت از بدن به هنگام حرکت قسمت دیگر ضروری می باشد. 2-تمرین های دستی: کودک را پیش، در حین و پس از فعالیت به انجام تمرین های مختلفی جهت افزایش آگاهی از دست ها و انگشتان، برانگیختن یا آرام سازی و بهبود جریان خون تشویق کنید. 3- فعالیت های کششی برای مچ و دستها: فعالیت هایی ترتیب دهید که به کشش مچ، دست و انگشتان کودک کمک کند و این نوع فعالیت ها را به هنگام اتمام کار(وقتی کارش را زودتر تمام می کند) و یا نیاز به تغییر دارد به کودک ارائه دهید. وسایل مختلفی در کاردرمانی و فیزیوتراپی برای بهبود مهارتدست استفاده میشوند: برای فعالیت های خمیر بازی: در حیطه بازی های نمایشی: برای فعالیت های دستورزی: برای فعالیت های موسیقی و حرکتی: در حیطه شن بازی: استفاده از فعالیتهای روزمره: برای بهبود عملکرد دست ومهارتهای مربوط به آن،از فعالیتهای روزمره استفاده کنید.مثل پوست کندن تخم مرغ آبپز که نیازمند هماهنگی هر دو دست و هماهنگی چشم و دست میباشد.به كارهاي روزمره كودكتان با انگشتان دست دقيق شويد و كمك كنيد تا مهارت بيشتري در استفاده از دستهايشان پيدا كنند. مهارت قیچی کردن باعث هماهنگی چشم و دست کودک شما میشود.اگر کودکتان مهارت قیچی کردن را ندارد،از درمانگر این حوزه کمک بگیرید. استفاده از بازیهای آموزشی ساده: ابتدا با ماژیک معمولی شکلهای مختلف از ساده تا پیچیده روی وایت برد بکشید و بعد برای پاک شدن خطوط از ماژیک مخصوص وایت برد استفاده کنید.اهداف؛بالا بردن توجه و تمرکز،بهبود مهارتهای دست است. انجام حرکات بزرگ که بازوها را درگیر کند قبل از شروع حرکت های ظریفتر و کوچکتر الزامی است. همچنین ارائه فعالیت هایی که در آنها از رویکرد چند حسی(Multi- Sensory Approach) به منظور آگاهی حسی استفاده میشود. به رشد مهارت های حرکتی کمک می کند. نوشتن یک فرایند پیچیده است که علاوه بر هماهنگی چشم و دست مهارت های زیاد دیگری را شامل میشود و ناشی از تقابل فرایندهای حرکتی، حسی، درکی، و شناختی است. فعالیت های چند حسی، بینایی و درکی- حرکتی جهت رشد مهارتهای نوشتاری مناسب می باشند. رشد گرفتن مداد: شکل دادن حروف و نوشتن روی خطوط: حالت نشستن و وضعیت کاغذ: در هنگام نوشتن کودک باید ۲ ساعد خود را روی میز قرار دهد و پاهای کودک با زمین تماس داشته باشد و با دستی که نمی نویسد کاغذ را نگه دارد. وضعیت کاغذ: برای درست نویسی کاغذ بایستی راست و بدون کجی و موازی با لبه ی پایین میز تحریر قرار گیرد. گرفتن مداد: مداد را بایستی بین انگشت شست و انگشت وسط قرار داد در حالی که انگشت اشاره روی مداد قرار بگیرد. مداد باید از سمت بالای تراشیده شده گرفته شود برای خوب گرفتن مداد دور آن گل رس گرفت بهترین روش گرفتن مداد همن روش سه پایه ای است. نقطه چین ها: طرح ساده ای را رسم کنید و آنگاه فرم نقطه چین همان طرح را نیز در کنار آن رسم کنید از کودک بخواهید که با وصل کردن نقطه ها آن طرح را کامل کند. مشکل در مهارت های حرکتی ظریف اختلالی است که ممکن است در بعضی کودکان بوجود بیاید.این اختلال باید از طریق کاردرمانگران تشخیص و به طریق اختصاصی برای هر فرد درمان شود.پس اگر علایمی از این اختلال در کودکتان مشاهده میکنید هر چه سریع تر به مراکز کاردرمانی مراجعه کنید.درمان هرچه سریع تر شروع شود،سریع تر جواب خواهد داد ... با ارزوی بهبود تمامی بیماران ملیکا بخشیتعریف و مقدمه
انواع مهارتهای حرکتی ظریف
اهمیت حرکات ظریف
رشد مهارت های حرکتی ظریف
علائم ضعف و آسیب در مهارتحرکتی ظریف
درمان مهارت های حرکتی ظریف
وسايل مورد استفاده براي بهبود مهارت ظریف
فعالیت هایی جهت بهبود مهارت های حرکتی ظریف
فعالیت هایی جهت رشد مهارت های درکی و هماهنگی چشم و دست:
رشد مهارت های نوشتاری:
بازی هایی برای تقویت مهارتهای حرکتی درشت و ظریف
سخن اخر