هرآنچه باید در مورد سزارین بدانید!

هرآنچه باید در مورد سزارین بدانید!

یکی از نگرانی های دنیا، زایمان به روش سزارین است. سزارین از دو قرن پیش به عنوان یکی از روش های ختم بارداری به کار گرفته شده است و در حال حاضر حدود 25% تمام زایمان ها در دنیا به این روش انجام می شود. سزارین شایع ترین جراحی بخش زنان در ایران بوده و آماری معادل 48% تولدها را به خود اختصاص می دهد. اگر به هر دلیل انجام سزارین به عنوان بهترین گزینه برای زایمان شما مطرح شده است، توصیه می کنیم که قبل از زایمان درمورد مراحل سزارین اطلاعات کافی کسب کنید.

سزارین چیست

یک نوع زایمان غیرطبیعی است که در آن نوزاد از طریق واژن مادر به دنیا نمی آید، بلکه طی یک عمل جراحی متولد می شود. پزشک دیواره شکم و رحم را می شکافد و نوزاد و جفت را بیرون می کشد. سپس دیواره شکم و رحم مجدداً سر جای خود بخیه می شوند. مادر برای سزارین باید بیهوش بشود. غالباً یک بیهوشی موضعی هم کفایت می کند، اما گاهی هم بیهوشی کامل لازم می شود.

در شرایط ویژه‌ای که زن باردار به دلایل پزشکی توانایی یک زایمان طبیعی را نداشته باشد از روش سزارین استفاده می‌شود تا زایمان میسر گردد.

 

 

علل پزشکی سزارین

برخی دلایل پزشکی که ایجاب می‌کند زایمان با روش سزارین صورت گیرد شامل موارد زیر است:

 

• قرار گرفتن جنین به صورت عرضی در رحم

حالتی است که جنین به صورت افقی در رحم مادر قرار گرفته باشد. در ماه آخر در حالت طبیعی جنین به صورت عمودی در رحم مادر قرار می‌گیرد. در صورتی که پزشک تشخیص دهد جنین دیگر قادر به چرخیدن نیست، مادر باید سزارین شود.

 

• قرار گرفتن پاهای جنین در قسمت پایین و درون لگن

در حالت طبیعی سر جنین در قسمت پایینی و درون لگن مادر جای می‌گیرد، ولی گاهی پاهای جنین درون لگن قرار می‌گیرد و صدای قلب جنین در ماه آخر در قسمت بالاتر شکم و رحم شنیده می‌شود. هر چند امکان زایمان واژنی در این حالت وجود دارد ولی به دلیل خطرات احتمالی برای مادر و جنین، زایمان را به روش سزارین انجام می‌دهند.

 

• بند ناف دور گردن

حالتی است که بند ناف دور گردن جنین پیچیده شده باشد و امکان زایمان طبیعی وجود نداشته باشد. در این حالت بند ناف به بخش پایینی رحم متصل شده و خروج نوزاد از دهانه‌ی رحم را غیرممکن می‌سازد.

 

• عدم تناسب سری ـ لگنی

این اصطلاح به این معنی است که اندازه‌ی سر یا بدن کودک برای عبور از مجرای لگنی مادر بسیار بزرگ باشد، یا لگن مادر برای زایمان نوزادی با اندازه‌ی طبیعی بسیار کوچک باشد.

 

• چندقلویی

با وجود اینکه زایمان دوقلوها معمولاً می‌تواند به روش واژنی انجام شود، اما تعداد بیشتر بچه‌ها نیازمند سزارین هستند. برای حاملگی دوقلویی سالم بین 37 و 38 هفته که در آن سر هر دو قل رو به پایین است زایمان طبیعی توصیه می‌شود. ولی با این حال اکثر پزشکان سزارین را ترجیح می‌دهند.

 

• سزارین احیا

سزارین احیا، به صورت اورژانسی در هنگام ایست قلبی مادر، برای نجات مادر با برداشتن فشار رحمی از روی رگ‌های اصلی او صورت می‌گیرد. همیشه نجات جان مادر نسبت به جنین در اولویت است.

 

• طولانی شدن بیش از حد زایمان طبیعی و عدم پیشرفت آن

• گیر افتادن بند ناف درون واژن و لگن و اختلال خونرسانی به جنین

• استرس و زجر جنین (با ریتم ضربان قلب جنین مشخص می‌شود)

• پاره شدن رحم یا احتمال پارگی آن

• فشار خون بالا و غیر قابل کنترل مادر یا فشار خون حاملگی

• افزایش ضربان قلب مادر یا جنین بعد از پاره شدن کیسه‌ی آب به مدت طولانی

• مشکلات جفتی مانند جفت سر راهی یا جدا شدن زودتر از موعد جفت

• عدم آغاز علایم زایمان به صورت طبیعی یا مصنوعی

• جنین با وزن بالای چهار کیلوگرم

• تب خال تناسلی مادر به دلیل احتمال انتقال آن به نوزاد هنگام زایمان طبیعی   

• داشتن سابقه‌ی سزارین

• داشتن سابقه‌ی پارگی رحم

• ناهنجاری‌ها رحم مانند رحم دوشاخ

• ناهنجاری‌های جنین

• موارد نادر زایمان پس از مرگ مادر برای نجات جان نوزاد

 

    عمل سزارین به چه شکل صورت می گیرد؟

فرآیند عمل سزارین به این شکل است که بعد از اعمال بی‌حسی یا بی‌هوشی، پزشک برشی افقی ( در حدود 8 تا 10 سانتی متر ) در ناحیه‌ی شکم ایجاد می‌کند و با برش لایه‌های زیرین، به رحم می‌رسد. زمانی که پزشک به عضله‌های شکم می‌رسد ، آن‌ها را کنار می‌زند تا به خود رحم برسد.

معمولاً برش رحم، به صورت افقی و در قسمت زیرین آن صورت می‌گیرد. ولی امکان دارد در وضعیت خاص، مانند زمان‌هایی که نوزاد هنوز بالغ نشده است، این برش به صورت عمودی باشد. چنانچه برش به صورت عمودی باشد، مادر قادر نخواهد بود تا در حاملگی های بعدی فرزند خود را به صورت طبیعی به دنیا بیاورد.

پس از برش، پزشک نوزاد را خارج می‌کند و پس از بریدن بند ناف، مادر می‌تواند برای چند لحظه او را ببیند ( اگر از بی حسی موضعی استفاده شده باشد ). آنگاه معاینه‌های مختلفی روی نوزاد صورت می‌گیرد و دکتر بخیه کردن رحم و شکم مادر را آغاز می‌کند. معمولاً فرآیند بخیه کردن رحم و شکم طولانی‌تر از شکافتن آنهاست و ۳۰ دقیقه طول می کشد.

توصیه ما به شما این است که تا حدالامکان از بی‌حسی موضعی استفاده نمایید زیرا هم مقدار ماده بی‌هوشی و بی‌حسی که وارد بدن مادر می‌شود کمتر هست و مادر بعدا در شیردهی دچار مشکل نمی‌شود و هم اینکه بلافاضله بعد از تولد نوزاد مادر می‌تواند نوزاد خود را ببیند و در آغوش بگیرد و شیردهی را آغاز کند. اما در مواقعی که مادر بسیار مضطرب است و به هیچ عنوان نمی‌تواند وقایع اطراف را تحمل نماید می‌توان از بیهوشی عمومی نیز استفاده نمود.

 

 

اقدامات پیش از عمل سزارین

• برای انجام عمل باید ناشتا باشید. منظور این است که 6 ساعت پیش از عمل، از خوردن و نوشیدن خودداری کنید.

• ممکن است که موهای زائد بالای استخوان شرمگاهتان تراشیده بشوند.

• همچنین احتمال دارد که تزریقات لازم برای ثابت نگه داشتن گردش خون انجام شود.

• در ادامه ممکن است پزشکتان یک کاتتر دائم به شما متصل کند.

کاتتر یک لوله باریک است که در درون میزراه قرار می گیرد. با این کار مثانه شما می تواند خود را تخلیه کند بدون آنکه نیاز به ایستادن یا رفتن به دستشویی داشته باشد.

کاتتر تنها زمانی از شما جدا می شود که سلامتی خود را بعد از سزارین به طور کامل بدست آورده اید و قادر هستید به دستشویی بروید.

 

  حین عمل سزارین

بخش اصلی عمل سزارین معمولاً 30 تا 60 دقیقه طول می‌کشد که شامل مراحل زیر است؛

 

1. پزشک در ناحیۀ شکم و رحم، برش‌هایی با طول 10 سانتی‌متر ایجاد خواهد کرد.

2. نوزاد از طريق این برش‌ها بیرون آورده خواهد شد. بعضی وقت‌ها امکان دارد پزشک از انبرهای جراحی برای کمک کردن به بیرون آمدن سر نوزاد استفاده کند.

3. سپس نوزاد به صورت دقیق بررسی می‌شود. بند ناف قطع شده و جفت جدا می‌گردد. معمولاً با تزریق‌ای، رحم را منقبض می‌کنند تا خونریزی به حداقل برسد.

4. برای کاهش خطر ایجاد عفونت آنتی بیوتیک تجویز می‌شود. سپس لایه‌های عضله، چربی و پوست به یکدیگر بخیه زده خواهد شد و زخم حاصل از برش پوشانده می‌شود.

5. در نخستین فرصت می‌توانید نوزاد خویش را درآغوش بگیرید. تماس پوست به پوست می‌تو‌اند رابطه اولیۀ شما با نوزاد را قدرتمند‌تر کند و شیر دادن به نوزاد را ساده‌تر نماید.

 

    رعایت نکات لازم برای بهبود پس از سزارین

اغلب زنان حداکثر ۴۸ ساعت پس از سزارین مرخص می‌شوند. البته بهبود کامل ممکن است چهار هفته یا بیشتر طول بکشد. برخلاف سزارین، مادرانی که زایمان طبیعی داشته‌اند معمولاً در عرض ۲۴ ساعت مرخص می‌‏شوند و در مدت یک تا دو هفته می‌توانند فعالیت‌های روزمرۀ خود را از سر بگیرند. قبل از مرخص شدن، پرستار نحوه مراقبت از بخیه‌ها، مراحل بهبود و مواردی را که باید برای آن‌ها با پزشک خود در تماس باشید به شما اطلاع می‌دهد. اگر عمل سزارین انجام داده‌اید، بهتر است موارد زیر را تا بهبود کامل رعایت کنید:

 

• باید تا زمان بهبود محل جراحی استراحت داشته باشید و از بلند کردن اجسام سنگین، فعالیت‌های ورزشی شدید و دراز و نشست پرهیز کنید. در کارهایی نظیر کارهای منزل، پختن غذا و خرید، از اعضای خانواده یا دوستانتان کمک بگیرید. فراموش نکنید این استراحت به معنی استراحت در رختخواب نیست، زیرا کم ‌تحرکی پس از عمل می‌تواند موجب بروز ترومبوآمبولی شود و جان مادر را به خطر بیندازد.
• در ناحیۀ پایین شکم درد خواهید داشت و ممکن است یک تا دو هفته ناچار به استفاده از داروهای مسکن باشید.
• همانند زایمان طبیعی، در سزارین نیز تا چند هفته خونریزی خواهید داشت ولی این خونریزی به تدریج کم خواهد شد. از نوار بهداشتی استفاده و از به کار بردن تامپون‌ها داخل واژن خودداری کنید.
• مراقبت در خصوص عدم وارد آمدن فشار به ناحیه شکم.
• عدم برقراری رابطه جنسی به مدت چهار تا شش هفته.
• بعد از هوشیاری مادر ، در اسرع وقت (کمتراز یک ساعت) تماس مادر با نوزاد برقرار شده و شیردهی از پستان شروع شود. و تا ۶ ماه فقط از شیر خود کودک را تغذیه کنند.
• روز بعد از عمل جراحی، رژیم مایعات با حجم کم شروع میشود (چای کم شیرین، آب کمپوت، سوپ)
• بهتر است آب کمپوت گلابی استفاده شود و کمپوت سیب و گیلاس به علت نفاخ بودن استفاده نشود.
• روز بعد از عمل جراحی برای خارج کردن خلط در وضعیت نشسته قرار بگیرد و بین دو شانه را با کف دست ضربه زده و با سرفه کردن خلط را خارج کنند.
• یک روز بعد از عمل جراحی، جهت برگشتن شکم به حالت اول، عضلات شکم را روزی چند بار منقبض کنند.
•  ۸-۶ هفته بعد از عمل، از یکی از روشهای پیشگیری از بارداری استفاده شود.
• کشیدن بخیه ها ۱۰-۷روز بعد از عمل جراحی صورت میگیرد.

 

در صورت مشاهده علائم زیر، حتما به پزشک مراجعه کنید؛

• درد در سینه‌ها به همراه تب؛

• ترشح بد بو از واژن و یا مشاهده لخته خون بزرگ؛

• درد هنگام دفع ادرار؛

• علائمی از عفونت مانند تب بالای سی و هشت درجه، قرمزی، درد و تورم یا چرک در محل جراحی و یا ترشح از بخیه ها.

 

مراقبت‌های زخم بعد از سزارین

• لازم است بدانید که پانسمان‌های ضد آب بر روی ناحیه بخیه گذاشته می‌شود و فرد با وجود این پانسمان می‌تواند در همان روز اول استحمام نماید.

• به طور معمول این پانسمان 48 تا 72 ساعت بر روی ناحیه زخم باقی می‌ماند و توصیه می‌گردد که بیمار پس از سه روز پانسمان را باز نماید.

• بعد از 3 روز کامل  پوست شما به یکدیگر چسبیده است و جایی هیچ گونه نگرانی نیست و تنها توصیه می‌شود که فرد قبل از آن‌که بخیه ها کشیده شود هر روز ناحیه جراحی را با آب و صابون یا آب و شامپو بچه شست و شو دهد.

• در صورتی که فرد شکم بزرگی دارد بهتر است برای بالای شکم با یک گن بسته شود و در چنین شرایطی سطح بخیه‌ها آزاد باشد تا عفونت رخ ندهد.

• به طور معمول در صورتی که بخیه ها نیاز به کشیدن داشته باشد هفت تا ده روز پس از سزارین بخیه ها کشیده می شود و در غیر این صورت جذب می‌گردد.

 

آیا زخم سزارین عفونت می‌کند؟

معمولا زخم سزارین مستعد عفونت نیست اما در مواقعی که فرد وضعیت جسم خوبی داشته اما به تدریج با مواردی زیر مواجه گردد حتما لازم است به متخصص زنان مراجعه نماید تا بررسی های از لحاظ عفونت زخم انجام شود.

• تب.

• قرمزی.

• تورم.

• احساس درد.

• خروج ترشح از ناحیه زخم.

• دردهای غیر طبیعی ناحیه شکم.

 

 

عوارض زایمان سزارین

زایمان سزارین در مواردی به اجبار انجام می شود. شاید سزارین در نگاه اول روشی بدون درد و راحت تر برای زایمان به نظر بیاید، اما این روش در کنار مزیت های خود، بدون عوارض نبوده و می تواند مشکلاتی را برای مادر و جنین به همراه داشته باشد.

 

عوارض برای مادر

• از دست دادن مقدار زیادی خون
• حالت تهوع، استفراغ و سردرد بعد از زایمان
• عفونت، مثانه، رحم و سایر بخش های سیستم ادراری
• خطر سخت جدا شدن جفت از رحم در زایمان های بعدی
• ترومبوز وریدی، تشکیل لخته های خون در پا ها یا ریه‌ ها

 

عوارض برای نوزاد

با زایمان سزارین خطر بروز عوارض زیر در نوزاد تا ۵۰ درصد افزایش می یابد.

• آسم
• دیابت
• چاقی
• آلرژی
• بیماری سلیاک