غذای کمکی کودک

غذای کمکی کودک

تغذیه و رشد مناسب کودکان از مهم ترین دغدغه های والدین است و گسترده بودن آن باعث سردرگمی عده زیادی از والدین در تصمیم گیری مناسب می شود.

اهمیت غذای کمکی کودک:

شیر مادر غذای طبیعی برای شیرخواران است و آنها بایستی در 6 ماه اول فقط از شیر مادر تغذیه شوند. پس از این دوره غذاهای كمكی مورد نیاز خواهد بود. در سنین ۶ تا ۱۲ ماهگی ، هنوز هم غذای اصلی کودک شیر مادر است و غذای کمکی کودک بهتر است بعد از تغذیه با شیر مادر و نه با فاصله زیاد ، داده شود. برای اطمینان از اینكه شیرخواران به خوبی رشد كنند و سالم باشند، بسیار اهمیت دارد كه بدانیم چه غذاهایی را، چه مقدار و چند بار در روز به آنها بدهیم. شیر مادر در سراسر سال اول زندگی غذای اصلی شیرخوار است و در طول سال دوم نیز غذای مهم و با ارزشی محسوب می‌گردد و همچنان عوامل ضد عفونت را كه سایر غذاها فاقد آن هستند برای شیرخوار فراهم می‌كند.

 غذای کمکی کودک در هر ماه از زندگی آن تغییر می کند که با شناخت آن می توانید به رشد کودک خود کمک نمایید. همچنین مصرف ویتامین ها برای کودکان ضروری می باشند. 

 

غذای کمکی از 6 ماهگی تا پایان 7 ماهگی:

شیرخوار را در 6 ماه اول فقط با شیر مادر تغذیه كنید. شیر مادر حاوی مواد مغذی و انرژی مورد نیاز برای رشد مطلوب و همچنین دارای عوامل ضدعفونتی است كه شیرخوار را در برابر اسهال و سایر عفونت‌ها محافظت می‌كند.  با شروع غذای کمکی ، ضمن افزایش دفعات شیردهی لازم است به شیرخوار آب جوشیده خنک شده نیز داد تا ادرار کودک پر رنگ و مدفوع او سفت و سخت نشود. به تغذیه با شیر مادر برای دو سال و یا بیشتر ادامه دهید.

در حوالی 5 ماهگی معمولاً پزشکان توصیه می کنند تا نوزاد از غذای کمکی استفاده کند. برخی کودکان نیاز دارند تا زودتر از غذای کمکی استفاده کنند. کودکانی که رفلاکس معده دارند، بهتر است از 5 ماهگی همانند رژیم غذایی 6 ماهگی از غذای کمکی استفاده کنند. می توان این کار را با اضافه کردن مقداری غذای کمکی به شیر انجام داد. در این شرایط قوام و غلظت شیر افزایش پیدا می کند. بهترین غذا برای 5 ماهگی نوزاد استفاده از حریره بادام و فرنی است که در 6 ماهگی نیز به عنوان بهترین غذا شناخته می شود.

 

شش ماهگی یکی از مهم ترین زمان هایی است که تنظیم صحیح برنامه غذایی کودک در این سن اهمیت بیشتری دارد. در ماه ششم کودک کم کم می تواند به جز شیر مادر از غذاهای جامد استفاده کند و تنها خوردن برخی از غذاها در این ماه برای آن ها توصیه می شود.

کودک در سن 6 ماهگی کم کم شروع به یادگیری جویدن می کند. در این زمان هدف اصلی چشاندن غذا به نوزاد است تا شیرخوار با طعم و قوام غذا و سپس خوردن غذا به وسیله قاشق آشنا شود. بنابراین در چند روز اول شروع غذا کمکی ، دادن یک یا دو قاشق مرباخوری غذا کافی است. در این رنج سنی بهتر است برای شروع غذای کمکی به نوزادان از غذاهای نرم و آبدار، بدون ادویه و بدون نمک شروع کنید. در این مرحله باید دقت شود تا مواد غذایی سبب ابتلای کودک به آلرژی نشود. غذای اول او باید نرم باشد و راحت بلیعیده شود، میوه ها و سبزجات باید کاملا له شده و حالت پوره داشته باشند و از طرفی پوره را زیاد آبکی نکنید زیرا مواد اصلی و مغذی آن از بین می رود. این مواد باید به گونه ای باشند که از قاشق پایین نریزند.

بهترین غذاها در 6 ماهگی فرنی و حریره بادام است. به تدریج تا انتهای 6 ماهگی می توان غذاهای متنوع دیگر را به رژیم غذایی نوزاد اضافه کرد. توجه داشته باشید نوزادانی که رفلاکس معده دارند و یا به بیماری خاصی مبتلا هستند، باید از برنامه غذایی متفاوتی پیروی کنند.

زمانی که نشانه های گرسنگی را در کودک می بینید، به او غذا دهید. در این مواقع دو تا سه قاشق برای او کافی است که در این سن معده او کوچک است و سریعا پر می شود.

مزه غذای جدید کودک شما را شگفت زده می کند. به او زمان دهید تا به مزه های جدید عادت کند. صبور باشید و او را مجبور به خوردن نکنید و به دنبال علائمی باشید که نشان می دهد کودکتان از غذا خوردن سیر شده است.

در ابتدا می‌توان مقدار کمی از غذا را در نوک قاشق مرباخوری گذاشت و به شیرخوار ارائه کرد تا ظرف مدت کوتاهی او یاد بگیرد که چگونه با استفاده از لب‌ها و زبان خود غذا را از قاشق برداشته و به قسمت عقب حلق خود ببرد و آن را ببلعد. گاهی ممکن است شیرخوار با زبانش غذا را بیرون بدهد این اتفاق طبیعی است و الزاماً دلیل دوست نداشتن غذا نیست.

غذاهای كمكی كه به شیرخوار می‌دهید، باید دارای ویژگی‌های زیر باشد:

 

• تمیز و سالم باشد.

• كم حجم، پرانرژی و مغذی باشد.

• با استفاده از غذاهای خانواده به آسانی تهیه شود.

• حتی‌الامكان تازه به تازه استفاده شود.

• نرم و قابل هضم باشد.

 

برای شروع غذای کمکی در برنامه غذایی کودک بهتر است روز اول یک ‌بار و با توجه به میل نوزاد، به مقدار یک تا دو قاشق مرباخوری از فرنی آرد برنج و حریره بادام، هر زمان که شیرخوار در وضعیت مناسبی بود مثلا صبح‌ها بعد از تغذیه وعده شیر اصلی به او خورانده شود. این نکته را در نظر داشته باشید که برای شروع این مرحله لازم است نوزاد رغبت کافی برای خوردن نشان دهد. هرگز به زور این کار را انجام ندهید. 

 

مقدار غذای کمکی در روز دوم در صورت میل و درخواست شیرخوار به دوبار می‌رسد. به این منظور می‌توانید وعده‌ها را به یک تا دو قاشق مرباخوری در صبح و یک تا دو قاشق مرباخوری در عصر تقسیم کنید. سعی کنید تعداد قاشق‌ها روز سوم تا هفتم به تدریج بیشتر شود تا نهایتا به 10 قاشق مرباخوری برسد.

در مورد بعضی از شیرخواران که به نظر می‌رسد فرنی یا حریره بادام را دوست ندارند ، می‌توان یک حلقه موز رسیده یا یک تکه سیب درختی را پس از جدا کردن پوست آن ، رنده کرده و به فرنی یا حریره بادام اضافه نمود. «به» میوه خوش طعمی است و یک قاچ «به» پخته شده می‌تواند طعم غذای کودک را دلپذیرتر کند.

وعده‌‌های غذای کمکی نوزاد در هفته دوم ماه هفتم بیشتر خواهد شد. 

در این هفته گوشت به برنامه غذایی شیرخوار اضافه می‌شود. در این هفته غذای کمکی شیرخوار علاوه بر فرنی، سوپی با غلظت ماست است. بهتر است این سوپ در روزهای اولیه تنها مخلوطی از برنج و گوشت باشد و در روزهای آینده هویج و سبزیجات به آن اضافه ‌شود. گوشت موجود در سوپ اگر قرار است گوشت قرمز باشد، ماهیچه گوسفندی یا گوشت چرخ‌کرده بدون چربی گوسفندی و یا گوشت سینه یا ران مرغ یا بوقلمون بهترین گزینه هستند.

برای تنوع بخشیدن به محتوای سوپ می‌توان به تدریج از انواع سبزی‌ها مانند جعفری ، گشنیز ، شوید ، کرفس ، کدو خورشتی ، کدو حلوایی ، لوبیا سبز و سیب‌زمینی استفاده کرد. سبزی‌هایی که نیاز به پختن بیشتر دارند مانند کرفس ، لوبیا سبز ، کدو حلوایی ، کدو خورشتی و سیب‌زمینی را باید به صورت قطعات بسیار کوچک ، خرد کرده و به گوشت اضافه نمود تا همراه گوشت پخته شوند ولی سبزی‌‌های لطیف‌تر مانند جعفری ، گشنیز ، شوید و امثال آن که ساطوری (ریز) شده‌اند در اواخر مرحله پخت اضافه می‌شود تا دو سه دقیقه با سوپ بجوشد.

• به سوپ نباید نمک یا شکر اضافه کرد.

• محتویات غذای کمکی شیرخوار را باید با پشت قاشق یا چنگال یا گوشت کوب نرم و له کرد و نباید از مخلوط کن استفاده نمود

• بعداز تهیه غذای کمکی باید گوشت و سایر مواد غذایی آن را نرم و له کرد و به شیرخوار داد و هیچ غذایی را نباید صاف کرد زیرا آب سوپ یا سوپ صاف شده ارزش غذایی کمتری دارد

تعداد وعده‌‌ها در برنامه غذایی کودک در هفته سوم هفت ماهگی به سه بار در روز با 3 غذای مختلف افزایش پیدا می‌کند. بنابراین برای سیر کردن کودک می‌توانید علاوه بر فرنی و سوپ، از انواع پوره‌ها مانند پوره سیب زمینی، هویج و… هم استفاده ‌کنید.

برای نرم کردن پوره می‌توان ترجیحاً از شیرمادر یا شیر پاستوریزه ، کره یا هر روغنی که در دسترس باشد یا کمی آب مرغ یا آب گوشت استفاده کرد.

در هفته چهارم  هفت ماهگی می‌توانید از انواع سبزی‌ در تهیه سوپ کودک استفاده کنید. برنامه غذایی کودک در طول روز سه مرتبه و به این شکل خواهد بود که صبح‌ها فرنی، ظهرها سوپ‌‌های متنوع با انواع سبزیجات و عصرها نیز پوره باشد.

 

غذای کمکی کودک در ماه هشتم:

یکی از نکات مهم در برنامه غذایی کودک این است که هرگز نباید با ورود به هفته‌های جدید، وعده‌ای از این برنامه حذف شود. از این رو نیز در هفته اول هشت ماهگی باید ضمن ادامه برنامه قبل، زرده تخم ‌مرغ کاملا پخته شده را هم به برنامه غذایی کودک اضافه کنید. برای شروع می‌توانید در روز اول به اندازه یک نخود از زرده تخم‌ مرغ آبپز را برداشته با آن را با کمی ‌شیر مادر یا آب جوشیده نرم کرده و به شیرخوار بدهید.

 

در ادامه هر روز صبح علاوه بر دادن فرنی یا حریره بادام، مقداری زرده تخم‌ مرغ نیز به کودک بدهید. سعی کنید در هر روز به‌ تدریج به مقدار زرده اضافه کنید تا ظرف 10 روز آینده، حجم این وعده به یک زرده کامل برسد. در مقدار آن زیاده‌روی نکنید و بنا به میل کودک پیش بروید. زمانی که کودک توانست یک زرده کامل را بخورد از آن به بعد، هر روز نصف زرده تخم ‌مرغ را به او بدهید.

چنانچه کودک شما از خوردن زرده سفت شده تخم‌ مرغ امتناع می‌کند؛ می‌توانید آن را در سوپ او بریزید. اگر مشاهده کردید که شیرخوار زرده تخم ‌مرغ به صورت نیمرو را با میل و اشتها می‌خورد؛ هیچ مشکلی ندارد. اما هرگز زرده تخم ‌مرغ عسلی را به شیرخوار ندهید.

در این ماه برنامه غذایی شیرخوار متنوع‌تر و قوام غذاها بیشتر می‌شود. مثلاً می‌توان انواع سوپ‌‌های غلیظ‌تر از قبل را (به غلظت حلیم) با استفاده از گوشت و انواع سبزی‌‌های نشاسته‌ای مانند سیب‌زمینی ، کدو حلوایی ، نخود فرنگی و نیز پوره انواع سبزی‌‌های گفته شده را تهیه کرد. زرده تخم‌مرغ ، جگر ، ماست ، پنیر پاستوریزه کم نمک ، خرما ، میوه یا آب میوه نیز در این ماه به برنامه غذایی شیرخوار اضافه می‌شود و او در اواخر ۸ ماهگی می‌تواند از غذاهای انگشتی استفاده نماید.

از اواخر ۸ ماهگی به بعد کودک قادر است مواد غذایی را با انگشت خود بردارد و به دهان ببرد. این کار که تغذیه با انگشت نام دارد سبب تشویق کودک به عمل جویدن و تغذیه توسط خود او می‌گردد. تغذیه با انگشت خود کودک از هر دو جنبه ، چه تکاملی چه تغذیه‌ای مهم بوده و باید سعی شود غذای کودک با غلظت درست و مناسب سن او تهیه و یا روش صحیح به او عرضه شود.

چند نوع غذای انگشتی مورد استفاده در این ماه

تکه‌‌های کوچک هویج ، سیب‌زمینی ، کرفس ، نخودفرنگی و باقلا سبز ، عدس ، تکه‌‌های گوشت بدون چربی یا کوفته قلقلی که کاملاً پخته شده و با پشت قاشق له شده باشند. برای نرم کردن همه آن‌ها می‌توان از کمی کره یا خامه هم استفاده کرد. تکه‌هایی از میوه‌‌های رسیده و سالم فصل مانند سیب ، هلو ، طالبی ، گرمک ، گلابی و موز هم مناسب هستند. توصیه می‌شود هنگام خوردن غذاهای انگشتی ، حتماً مادر یا پرستار کودک حضور داشته باشد و خوردن کودک را زیر نظر بگیرد.

 

غذای کمکی کودک در ماه های نهم و دهم:

 

بد نیست بدانید بیشتر کودکان از 9 ماهگی می‌تواننداین مهارت را پیدا می‌کنند که با دست خودشان غذا بخورند و مایعات را با استفاده از هر دو دست خود از لیوان های دسته دار نشکن بنوشند.

در این سنین ، کودکان می‌توانند از غذاهایی با غلظت بیشتر مثلاً حلیم و پلو استفاده نمایند و غذاهای انگشتی را با دست خود بردارند. این زمان از نظر ارائه غذاهای جامد نرم بسیار حیاتی است و اگر این غذاها حدود ده ماهگی ارائه نشود خطر مشکلات تغذیه‌ای بعدی افزایش می‌یابد. هر سه روز یک بار می‌توان یکی از حبوبات را به برنامه غذایی شیرخوار اضافه نمود.در این دو ماه برنامه غذایی کودک شامل نان، ذرت، ماکارونی، رشته فرنگی و سایر حبوبات به غیر از نخود و لپه می‌باشد. بنابراین می‌توانید تنوعی زیادی به سوپ‌ها، آش‌ها، حلیم‌ها و پلوهایی که برای او تهیه می‌کنید بدهید. لازم به یادآوری است که حتما حبوبات را از قبل خیس کنید و پس از اینکه کاملا پختند به غذای کودک اضافه کنید.

غذای کمکی کودک در ماه های یازدهم و دوازدهم زندگی:

 

طی این دو ماه ، افزایش تنوع ، قوام و غلظت غذاها موجب می‌شود که مهارت جویدن کودک بیشتر شود.از این رو هر چند که او دندان ندارد اما به راحتی می‌تواند همه چیز را با لثه‌ها و آرواره‌‌های خود بکند. بنابراین هنگام غذا خوردن کودک لازم است یه شخص ناظر بر رفتار او باشد. از آنجا که او کاملا یاد گرفته با دست‌های خود اشیاء را بردارد و به دهان بگذارد؛ هرگز او را در مواجحه با مواد غذایی تنها نگذارید. کم کم با آشکار شدن دندان‌ها، مهارت‌‌های حرکتی او نیز تکمیل می‌شود. شیرخوار می‌تواند تکه‌هایی از غذا را با دندان‌های خود بکند؛ سپس آنها را بجود و به سمت عقب دهان برده و آن را ببلعد. بنابراین در این ماه‌ها والدین باید دقت کنند تا با در اختیار قرار دادن غذاهایی که کودک می‌تواند با دستش آنها را بردارد و بجود؛ مهارت‌های او را تقویت کنند.

بین اضافه کردن مواد غذایی کمکی جدید بهتر است ۳ روز فاصله وجود داشته باشد تا اگر شیرخوار به ماده غذایی خاصی عدم تحمل و یا حساسیت نشان داد ، نوع آن مشخص شود. به این ترتیب دستگاه گوارش کودک فرصت عادت کردن به مواد غذایی جدید را نیز پیدا می‌کند.

برای این که خوردن غذای کمکی کودک راحت‌تر باشد بهتر است مادر یا پرستار کودک غذا را با پشت قاشق ، چنگال و یا گوشت کوب نرم کند. استفاده از مخلوط کن یا آسیاب برقی توصیه نمی شود زیرا مخلوط کن ، غذا را بیش از حد نرم و یکنواخت می‌کند و اگر این امر ادامه یابد کودک مهارت جویدن را فرا نگرفته و در آینده از پذیرش غذاهای معمولی خودداری می کند.

در این دو ماه می‌توانید انواع کته‌ها، پلوها، خوراک‌ها و کباب‌ها را در برنامه غذایی کودک بگنجانید. دفعات غذای کمکی او مانند ماه‌‌های نهم و دهم، سه تا چهار وعده در روز است. در صورت تمایل، کودک می‌تواند از انواع آب میوه، میوه، خرما، بستنی، حلوا خانگی، بیسکوییت و انواع برشتوک‌ها به عنوان میان وعده استفاده کند.

 

در تهیه غذای کودک در این ماه‌ها به مصرف کم نمک توجه کنید. منابع پروتئینی مورد نیاز در برنامه غذایی کودک را باید از طریق انواع گوشت‌‌های قرمز مانند گوشت گوسفند، گوساله، شتر، جگر و یا همچنین گوشت سفید مانند ماهی یا گوشت پرندگانی مانند مرغ، اردک، غاز، کبک و بوقلمون تامین نمایید. همچنین مصرف تخم ‌مرغ، پنیر، غلات، حبوبات و سبزی‌ها در کنار این منابع پروتین حیوانی که بسیار مهم هستند را فراموش نکنید. 

 غذای کمکی کودک از شیر گرفته شده:

 

بعد از دوره شیرخوارگی کودک دیگر باید از غذاهای مقوی و انواع سوپ و پروتئین های مغذی استفاده کند. در این دوره دفعات تغذیه نوزاد حدود 3 تا 4 وعده است. از ماه نهم و دهم کودک باید در کنار شیر از غذاهای دیگر استفاده کند. اما از ماه یازدهم و دوازدهم که دندان های نوزاد رشد می کند، او می تواند مهارت جویدن را یاد بگیرد و از غذاهای مختلف استفاده کند. در ابتدای سن غذا خوردن نوزاد و در حدود 1 سالگی بهتر است از غذاهایی مثل تخم مرغ، پنیر، سوپ، حلیم، آش، میوه رنده شده، ماست، خرما، گوشت له شده، پوره سبزیجات و غذاهای این چنینی استفاده کند. رفته رفته با تکمیل دندان ها می توان انواع گوشت و سبزیجات را به رژیم غذایی نوزاد اضافه نمود. میان وعده هایی مثل خرما، مسقطی، بیسکویت، حلوا، عدسی، میوه، برنج، نان های برشته و سبزیجات پخته بهترین میان وعده های مناسب برای کودک بعد از 1 سالگی محسوب می شود. توجه داشته باشید که خوردن غذاهایی مثل تخم مرغ، عسل، شکلات، خربزه، کیوی، آلبالو، توت ها و شیر گاو تا قبل از 12 ماهگی توصیه نمی شود.