انواع روش های جلوگیری از بارداری، مزایا و معایب آن ها

انواع روش های جلوگیری از بارداری، مزایا و معایب آن ها

یکی از مسائل مهم و قابل توجه زوجین، بارداری و روش های پیشگیری از آن و نتایج نهایی است.

جلوگیری از بارداری به چه چیزی گفته می شود؟

برخی از زنان در سنین باروری از انواع روش های پیشگیری از بارداری استفاده می کنند، با این حال نیمی از بارداری ها ناخواسته است. وقتی به فرد به انتخاب روش پیشگیری از بارداری کمک می شود، باید متغیرهای مختلفی را مدنظر قرار داد.

اثربخشی روش مورد استفاده به مصرف درست بستگی دارد. بیمارانی که از روش های متفاوتی استفاده کرده اند. باید در مورد ترجیح آن ها در مورد روش مورد استفاده کنونی برای پیش بینی اثربخشی کمک گرفته شود.

تاریخچه شخصی و خانوادگی پزشکی می تواند در انتخاب روش مناسب کمک کننده باشد. بعضی از موضوعات خاص پزشکی ممکن است یک فرد را در معرض خطر قرار دهد. در حالی که برای فرد دیگر سودمند باشد. تاریخچه جنسی بیمار و ارزیابی خطر آن یک نقش مهم در انتخاب روش پیشگیری و آموزش در مورد استفاده از روش های پیشگیری ایفا می کند.

پیشگیری از بارداری یعنی استفاده از ابزار، دارو، مواد، روش­ های جنسی یا عمل جراحی به­ منظور جلوگیری از تشکیل نطفه یا حاملگی است. افراد با این روش می توانند زمان بچه­ دار شدن را انتخاب کنند. ابزار و روش­ های مختلفی برای زنان و مردان وجود دارد که به پیشگیری از بارداری کمک می­ کند.

 

روش های پیشگیری از بارداری

روش های فیزیکی شامل کاندوم زن و مرد، دیافراگم و کلاهک سرویکس می باشد. دیافراگم و کلاهک سرویکس باید توسط یک متخصص تجویز و قرار داده شود و تا بعد از ۶ تا ۸ ساعت بعد از نزدیکی برای موثر بودن باید خارج شود. کاندوم مردانه که به صورت بدون تجویز خریداری می شود. دارای اثرات سود بخش برای جلوگیری از انتقال عفونت های منتقله جنسی است.

روش های هورمونی ترکیبی پیشگیری از بارداری که شایع ترین روش های پیشگیری از بارداری است. به طور معمول شامل مقدار کمی استروژن و یکی از انواع پروژسترون است.

بعضی روش­ ها بیشتر از بقیه قابل اطمینان هستند. در اغلب موارد، میزان تاثیر یک شیوه به میزان دقت هنگام استفاده از آن بستگی دارد.

 

1. روش ­های طبیعی پیشگیری از بارداری

روش سنتی شامل هیچ­گونه ابزار یا دارو نیست.

خودداری: پرهیز جنسی به معنی اجتناب از دخول است.

بیرون کشیدن: این روش مربوط به زمانی است که مرد آلت جنسی را از واژن خارج می­ کند تا انزال بیرون از آن رخ دهد. به­ طور نظری، این روش مانع از تخلیه­ ی اسپرم در واژن می­ شود.

به­ عبارت دیگر، بیرون کشیدن ۸۰ درصد موثر است اما به میزان دقت و تداوم آن بستگی دارد.

این روش از دقت مناسبی برخوردار نیست زیرا در مایع پریکام که قبل از انزال خارج می شود ممکن است مقدار کمی اسپرم وجود داشته باشد که باعث بارداری می شود.

 

۲. ابزارها

ابزارهای پیشگیری مانع از رسیدن اسپرم به تخمک می­ شود. ممکن است این ابزار حاوی موادی باشد که اسپرم را از بین می­ برد.

 

• استفاده از کاندوم مردانه و زنانه

یکی از قدیمی ترین راه های جلوگیری از بارداری، استفاده از کاندوم است. اصولا کاندوم ها دارای دو نوع مردانه و زنانه هستند که می توانند از ورود اسپرم به داخل بدن زن جلوگیری نمایند. در کنار این نیز استفاده از کاندوم می تواند احتمال ابتلا به بسیاری از بیماری های جنسی را به حداقل برساند. از جمله مزایای استفاده از کاندوم به عنوان یکی از روش های پیشگیری بارداری می توان به ارزان قیمت بودن آن و همین طور به حداقل رساندن احتمال ابتلا به بیماری های مقاربتی اشاره کرد. از معایب این روش نیز می توان به احتمال خطا در آن پرداخت، چرا که هیچ کدام از این روش ها به طور کامل، مانع از بارداری نخواهند شد.

 کاندوم زنانه: این نوع از کاندوم ها شبیه کیسه های پلاستیکی باریکی هستند که باید قبل از رابطه جنسی در داخل واژن قرار بگیرند. این کاندوم ها را باید از قسمتی که بسته است با دست گرفته و به داخل واژن هدایت کرد. باید این را نیز بدانید که میزان تاثیرگذاری این نوع از کاندوم ها حدود ۷۰ درصد خواهد بود.

 کاندوم مردانه: این نوع از کاندوم ها نیز از ورود اسپرم به بدن زن جلوگیری می کنند. برای استفاده از این کاندوم، لازم است که قبل از دخول، آن را بر روی آلت مردانه قرار داد. تقریبا می توان گفت که میزان اثرگذاری کاندوم های مردانه چیزی حدود ۸۰ درصد است.

 

• دیافراگم

این وسیله نیز به عنوان یکی از روش های جلوگیری از بارداری شناخته می شود. دیافراگم، نیم دایره ای پلاستیکی است که داخل مهبل شده و در بالای رحم قرار می گیرد. در صورت استفاده از این وسیله در کنار اسپرم کش می توانید مطمئن شوید که چیزی حدود ۹۰ درصد از احتمال بارداری خود کم خواهید کرد. در غیر این صورت، دیافراگم به تنهایی چیزی حدود 77 تا 83 درصد از احتمال بارداری شما کم خواهد کرد.

 

• کلاهک دهانه رحم

این روش با کمک وسیله ای شبیه به انگشت دانه، اما از جنس لاتکس انجام می گیرد که داخل واژن شده و از ورود اسپرم به داخل رحم جلوگیری می کند. میزان اثرگذاری این روش نیز به تنهایی حدود 77 تا 83 درصد است. این در حالی است که با همراهی اسپرم کش می توانید این میزان را تا 88 درصد افزایش دهید.

• اسفنج اسپرم کش

اسفنج های اسپرم کش دارای ماده ای شیمیایی هستند که به صورت کف، ژل و یا کرم، آن هم قبل از نزدیکی، داخل واژن قرار می گیرند و می توانند اسپرم ها را از بین ببرند. این وسیله، در واقع، یک فوم نرم است که با اسپرم کش پوشیده شده است. برای استفاده از این وسیله لازم است که ۲۴ ساعت قبل از رابطه جنسی، دست خود را به خوبی با آب و صابون بشویید و اسفنج را با آب تمیز، مرطوب نمایید.

بعد هم آن را کمی فشار دهید تا اسپرم کش فعال شود. سپس آن را از طرفین تا کنید و تا جایی که ممکن است به داخل واژن، هدایت نمایید. بعد از ورود، این اسفنج، باز شده و دهانه رحم را می پوشاند. نکته مهمی که در رابطه با این روش باید بدانید این است که باید از باقی ماندن این اسفنج، بیش از 30 ساعت اجتناب نمایید. توصیه میکنیم که تا حداقل شش ساعت بعد از رابطه، این وسیله را از واژن خود، خارج کنید. از جمله مزایای استفاده از این روش می توان به تاثیر فوری، امکان جاگذاری توسط خود فرد، حس نشدن توسط خانم و آقا، امکان استفاده در دوران شیردهی و همین طور یک بار مصرف بودن آن اشاره کرد. از جمله معایب این روش نیز باید به عدم مراقبت در برابر بیماری های مقاربتی، دشواری در جا انداختن در دفعات اول، احتمال بروز حساسیت های واژینال، لزوم استفاده از آب، احتمال خشک کردن واژن و… پرداخت.

 

۳. انواع دارو

این روش از قرص گرفته تا ابزاری که توسط پزشک متخصص زنان تعبیه می­ شود متغیر است. برای استفاده از این نوع ابزار باید به ارائه ­دهندگان خدمات بهداشتی مراجعه کنید.

 

• قرص ضد بارداری

قرص ضد بارداری ترکیبی هر روز مصرف می ­شود و حاوی دو هورمون، استروژن و پروژسترون، است. این هورمون ­ها مانع از آزادسازی تخمک یا تخمک ­گذاری می­ شوند. همچنین دیواره­ رحم را نازک تر می­ کنند.

فواید بالقوه غیر از پیشگیری روش ترکیبی شامل تنظیم جریان قاعدگی، بهبود عود کیست های تخمدان، اندومتریوز، سندرم تخمدان پلی کیستیک می باشد. استفاده طولانی مدت از این روش با کاهش خطر سرطان های اندومتر و تخمدان در سراسر زندگی همراه است. بیماران باید قادر باشند که قرص ها را در زمان مشخصی از روز دریافت کنند.

میزان تاثیر آن روی بانوان به ­طور میانگین ۹۱ تا ۹۵ درصد است. قرص های ضد بارداری با ایجاد تغییراتی در هورمون خانم ها می توانند تا حدودی از احتمال بارداری بکاهند. این قرص ها حاوی استروژن و یا ترکیب استروژن با پروژسترون هستند و برای مصرف آنها نیز لازم است که با پزشک متخصص مشورت کنید. این قرص ها علاوه بر جلوگیری از بارداری می توانند در موارد دیگری همچون تنظیم قاعدگی های نامنظم، کاهش علامت های PMS، درمان آکنه و هیرسوتیسم، درمان کیست های تخمدان و حاملگی های خارج از رحمی، درمان قاعدگی دردناک و… موثر باشند. قرص های ضد بارداری به صورت بسته های ماهانه 21، 24 و یا 28 روزه مورد استفاده قرار می گیرند. 

عوارض احتمالی:

1. لکه بینی بین دوره های قاعدگی

2. احتمال افزایش حالت تهوع

3. حساس شدن سینه ها

4. تاخیر در عادت ماهانه

5. نوسانات خلقی

6. سردرد

7. ایجاد تغییراتی در میل جنسی

8. افزایش ترشحات واژن

قرص های ضد بارداری انواع متفاوتی دارند: 1- قرص های ترکیبی: به صورت روزانه مصرف می شوند و می توانند چرخه قاعدگی را با ترکیبی از هورمون های استروژن و پروژسترون تنظیم نمایند. 2- قرص های پروژسترون: این قرص ها تنها دارای هورمون پروژسترون هستند و می توانند به صورت روزانه مورد استفاده قرار بگیرند. 3- قرص های اورژانسی: این داروها باید بلافاصله بعد از رابطه جنسی یا در زمان نزدیکی از آن مصرف شوند تا از بارداری پیشگیری کنند. احتمال اثر آن ها تا ۹۸ درصد است. اما نمیتوان به دفعات زیاد از آن استفاده کرد.

 

• چسب ضد بارداری

این برچسب روی پوست گذاشته می­ شود و هورمون استروژن و پروژسترون مصنوعی تولید می­ کند.

برچسب هر هفته به مدت ۳ هفته  متوالی، معمولا روی شکم یا باسن، قرار می­ گیرد. در هفته­ چهارم نباید از برچسب استفاده کرد تا قاعدگی صورت بگیرد. این برچسب به راحتی قابل دسترس است.

این چسب ها میانگین بیشتری از استروژن را فراهم می آورد. فرم دیگر این روش حلقه داخل واژن است. یک حلقه انعطاف پذیر برای سه هفته داخل واژن قرار گیرد و یک هفته قبل از قاعدگی خارج شود. چسب و حلقه روش های قابل قبول برای بیماران با پذیرش ضعیف دارویی می باشد. میزان تاثیر آن ۹۱ درصد تخمین زده شده است. آمپول جلوگیری از بارداری تزریق هورمونی به نام دپوپروورا که در دو نوع ۱ یا ۳ ماهه هستند میتواند مانع تخمک گذاری شوند. در انواع ۳ ماهه فرد باید هر ۱۲ هفته، این آمپول را تزریق کند. هورمون موجود در این آمپول، پروژستین است و می تواند مانع از بارداری شود. این آمپول می تواند از آزاد شدن تخمک تخمک و نیز حرکت اسپرم و تخمک داخل لوله رحمی جلوگیری کرده و ترشحات رحمی را نیز غلیظ تر نماید. به همین دلیل نیز احتمال ورود اسپرم به داخل واژن کاهش خواهد یافت. لازم به ذکر است که میزان کارایی و تاثیرگذاری این آمپول برای جلوگیری از بارداری، چیزی حدود ۹۵ درصد خواهد.

• حلقه­ ی واژن

حلقه­ ی ضد بارداری نوعی حلقه ­ی انعطاف پذیر از جنس پلاستیک است که طی ۳ هفته دوز پایینی از استروژن و پروژسترون ترشح می­ کند و مانع از تخمک­ گذاری می­ شود و مخاط دهانه­ ی رحم را ضخیم می­ کند تا اسپرم نتواند به راحتی حرکت کند.

زن باید به مدت ۳ هفته حلقه را در واژن قرار دهد و یک هفته طی قاعدگی آن را بردارد.

مسئله مهم، تاریخ انقضای این حلقه است که باید توجه بسیاری به آن داشته باشید. در کنار این نیز برای اطمینان از کنترل بارداری با کمک این وسیله، لازم است که نحوه قرارگیری آن را به خوبی یاد بگیرید. برای استفاده از حلقه مهبلی لازم است که آن را به طور مداوم استفاده کنید تا دیگر در طی سه هفته آینده، نگرانی برایتان باقی نماند. اگر هم دوره قاعدگی تان به پایان رسیده است می توانید این حلقه را وارد واژن کرده و چیزی حدود هفت روز به آن زمان دهید تا تاثیر خود را به دنبال داشته باشد. در طول این هفت روز هم می توانید با کمک کاندوم، بارداری خود را پیشگیری کنید. 

مزایای استفاده از حلقه واژن

1. امکان استفاده از دوره های منظم، سبک و کوتاه

2. کاهش آکنه در دوران قاعدگی

3. کاهش خطر ابتلا به کیست در تخمدان و سینه ها

4. کاهش خطرات ناشی از سرطان رحم، تخمدان و آندومتر

5. کاهش خطر ابتلا به بارداری خارج از رحم

 

معایب و عوارض این روش:

 

1. احتمال بروز سردرد و یا میگرن

2. احتمال ابتلا به تهوع، نوسانات خلقی و یا حساسیت پستان

3. افزایش ترشحات و تحریک واژن

4. ایجاد تغییراتی در پوست و وزن

 

• ایمپلنت

میله ­ای با هسته­ پروژسترون که آن را به ­تدریج آزاد می­ کند. ایمپلنت زیر پوست بازوی بانوان قرار می­ گیرد. ایمپلنت تا ۴ سال تاثیر دارد اما هر زمان که فرد بخواهد می­ توان آن را برداشت و بعد امکان حاملگی وجود دارد. در ۹۹ درصد از موارد در پیشگیری از بارداری موثر عمل می­ کند اما در برابر بیماری مقاربتی مصونیت ایجاد نمی­ کند.

 

• IUD

آی یو دی، وسیله ای است که می تواند در پیشگیری از بارداری، تاثیر بسیار زیادی داشته باشد. این یعنی کمتر از یک درصد خانم ها، علی رغم استفاده از این وسیله، باردار خواهند شد. آی یو دی، وسیله ای T شکل است که فرم داخلی حفره رحم را دارد و همچنین دارای ماده موثره همچون مس، طلا، نقره و یا هورمون بوده و می تواند به تدریج، اثرات خود را به همراه داشته باشد. این وسیله، به صورت کاملا استریل، بعد از مشخص شدن سایز رحم و همین طور علامت گذاری توسط پزشک، با کمک یک غلاف، وارد رحم شده و در ناحیه مورد نظر قرار می گیرد. سپس غلاف خارج شده و ۲ سانتی متر از نخ دستگاه، داخل واژن قرار می گیرد. تا هم برای چک کردن محل دستگاه از آن استفاده شود و هم در صورت تمایل برای برداشتن دستگاه می توان با کمک نخ به راحتی دستگاه را خارج کرد. 

مزایای استفاده از آی یو دی:

 

1. اثربخشی بالا

2. قابلیت برگشت باروری بلافاصله بعد از خروج

3. طولانی مدت بودن اثر بخشی حتی تا ۱۰ سال

4. عدم نیاز به یادآوری روزانه

5. عدم تاثیر در شیردهی

6. عدم ایجاد عوارض هورمونی

7. قابلیت استفاده تا دوران یائسگی

8. عدم تداخل با تماس جنسی

9. عدم تداخل با مصرف داروها

 

اما از جمله معایب استفاده از این روش نیز می توان به احتمال خروج خود به خودی، عدم توانایی در پیشگیری از ابتلا به بیماری های مقاربتی، نیاز به معاینه های دوره ای و… اشاره کرد.

 

۴. روش ­های دائمی پیشگیری از بارداری

عقیم ­سازی روشی دائمی برای جلوگیری از باروری است.

در زنان

بستن لوله­ های رحم: نوعی عقیم­ سازی زنان است. جراح لوله­ های رحم را می ­برد، مسدود می­ کند یا می­ سوزاند یا از ترکیبی از این روش­ ها استفاده می­ کند تا مانع از آبستن شدن فرد در آینده شود.

ایمپلنت لوله ­های رحم: یک سیم در لوله­ های رحم قرار می ­گیرد. با رشد بافت دور سیم، لوله ­ها مسدود می­ شود. ممکن است ۳ ماه طول بکشد تا این روش جواب دهد.

عقیم ­سازی زنان تا بیش از ۹۹ درصد موثر واقع می­ شود.

در مردان

وازکتومی: به جراحی عقیم سازی مردان وازکتومی می ­گویند. در این روش لوله ­هایی که اسپرم به واسطه­ ی آن­ ها به مرحله­ ی انزال میرسد بسته می­ شود. میزان تاثیر آن بالای ۹۹ درصد است.

وازکتومی گاهی قابل جبران است اما احتمالا در اثر افزایش اسپرم به ­صورت غیرعادی منجر به قدرت باروری کم­تر یا نارسایی مادرزادی می­ شود.

پیشگیری از بیماری

روش ­های جلوگیری از بارداری ابزار قدرتمندی برای پیشگیری از حاملگی ناخواسته نیز هستند. بعضی روش ­ها، مانند کاندوم مردانه، خطر بیماری مقاربتی را نیز کاهش می ­دهد. البته باید به درستی از آن استفاده کرد تا موثر واقع شود.

 

هیچ کدام از روش­ های پیشگیری از بارداری ۱۰۰ درصد موثر نیست. ترکیب دو روش، مثلا مصرف قرص و استفاده از کاندوم، مصونیت بیشتری ایجاد می­کند و دربرابر بیماری مقاربتی نیز از شما محافظت می­ کند.

 

افزایش آگاهی و استفاده­  درست از روش ­های ضد بارداری بسیار مهم است.