اختلال وسواسی-جبری درکودکان چیست؟

اختلال وسواسی-جبری درکودکان چیست؟

اختلال وسواسی جبری در کودکان  obsessive compulsive disorder با وسواس فکری در ابتدا و وسواس عملی تظاهر می یابد. وسواس، یک فکر، احساس، عقیده یا حس است که به صورت مکرر و برخلاف خواست و تمایل کودک روی می دهد.

اختلال وسواسی-جبری در کودک به صورت وسواس عملی و همراه با رفتاری آگاهانه و تکراری مانند شستشوی مداوم، شمردن یا چک کردن مداوم و با هدف کاهش اضطراب ناشی از فکر وسواسی انجام می شود.

این افکاراحساسی همراه با اجبارزمان زیادی را به خوداختصاص می دهند،سبب تنیدگی می شوندوبه آسیب هایی درعملکردکودک می انجامد.به عبارتی،وسواس درواقع فکر،کلمه یاتصویری است که باوجوداراده انسان،سازمان روانی وی راتحت تاثیرقرارمی دهدواضطراب گسترده ای رادرفردبرمی انگیزد.رفتارهای بی اختیارکه کم وبیش بااضطراب توأم اندنیزدراین مقوله قرارداده شده اند.ممکن است پس ازانجام عمل وسواسی،اضطراب کاهش نیابدوحتی افزایش پیداکند؛البته مقاومت دربرابررفتارهای وسواس گونه نیزموجب اضطراب می شود.اختلال وسواسی-جبری در کودک معمولا با بروز نشانه های موقعیتی شروع می شود و این در حالی است که والدین با مشاهده رفتارهای کودک گمان می کنند که با بزرگ شدن کودک، علایم و نشانه های اختلال وسواسی-جبری در کودک از بین می رود اما با گذشت زمان و بزرگتر شدن فرزندشان، شاهد وخامت نشانه ها خواهند بود به طوری که حداقل یک ساعت در روز، کودک درگیر این مشکل و اختلال است.

بدين ترتيب رفتارهاي وسواسي واجد دودامنه اند): وسواس ذهني شده (افكار وسواسي و رفتارهاي بي اختيار(اجبارها)

1-وسواس ها 

​افکار ناخواسته ای هستند که ذهن کودک را تحت فشار قرار می دهند و اضطراب فراوانی را در کودک ایجاد می کنند، به عنوان مثال کودک همواره این احساس را دارد که محیط اطراف او پر از میکروب هایی است که او را بیمار می کنند.​ 

2-اجبارها

شامل مجموعه ای از اقداماتی هستند که کودک در پاسخ به تفکرات وسواسی انجام می دهد به عبارتی وسواس ها به صورت رفتارعملی که شامل مجموعه ای از اجبارها می باشد، خود را بروز می دهند.

بنابراين، ويژگي اين اختلال بيشتر افكار آزاردهنده و تصاوير ذهني مزاحمي اند كه بي معني و نامناسب به ذهن خطور مي كنند وسبب تشويش و نگراني فرد مي شوند، سپس اجبارها كه رفتارهاي تكرارشونده اي با هدف اصلي كاهش دادن يا برطرف كردن اضطراب، وسواس ها، و تنيدگي ها هستند، پديدار مي شوند.مثلا کودک مدام به حمام می رود یا دست هایش را می شوید زیرا تفکر اینکه میکروب ها در کمین هستند تا به او آسیب برسانند، لحظه ای او را رها نمی کند و ناچار است که در پاسخ به این تفکر به اقدامات عملی مانند شستشوی مداوم دست هایش، بپردازد و این روند اضطراب کودک را نه تنها کم نخواهد کرد، بلکه اضطراب و تشویش او را افزایش خواهد داد.

اختلال وسواسی-جبری در کودک دارای الگوهای مشخصی است، به عنوان مثال:

1. افکار وسواسی در مورد آلودگی موجب عمل وسواسی شستن مکرر می گردد
2. تردید وسواس مانند چک کردن مکرر اجاق یا چک کردن چند باره قفل ها
3. در وسواس تقارن، بیمار تلاش می کند، همه چیز مرتب و متقارن می باشد.
4. در وسواس شمردن، بیمار کارها یا اشیای اطراف را می شمارد، به عنوان مثال کودک، تعداد قدم ها، تعداد پله ها و تعداد حروف کلمات را می شمارد

​

مطالعة اختلال وسواسی-جبری در كودكان نشان داده درون مايه هاي مشترك اشتغا ل هاي ذهني شامل آلودگي، خشونت، آزار و اذيت يا درون مايه هاي مذهبی اند و اعمال اجباري كه به دنبال آنها مكرر به ذهن خطور مي كنند، عبارتند از پاكيزه سازي، مرتب كردن يا منظم ساختن.

اختلال وسواسی-جبری در کودک به درمان های شناخت رفتاری پاسخ مناسبی می دهد. اگر درمان به موقع آغاز شود و طبق اصول صحیح علمی انجام پذیرد، این راهنما مجموعه ای از روش های ارزیابی، تشخیص و درمان اختلال وسواسی-جبری در کودک را فراهم آورده است و با استفاده از همکاری والدین، به درمانگر کمک می کند که درمان را به صورت موثرتری به پیش ببرد.

تأثیر اختلال وسواسی جبری بر کودک و خانواده

از آنجا که افکار وسواسی و رفتارهای اجباری بر آرامش و لذت کودک از زندگی تأثیر خواهد داشت، بنابراین ممکن است فرزند شما با چالش های زیر مواجه شود:

• مشکلات در مدرسه – مثلاً ممکن است کودک شما در تمرکز در کلاس درس و یا انجام تکالیف منزل با مشکل مواجه شود
• اختلال در کارهای روزمره – مثلاً کودک به مدرسه نرود، یا اینکه تنها زمانی برای صرف نهار و یا خوابیدن اقدام کند که همه ی آداب و رسوم مد نظرش را که در حقیقت رفتارهای اجباری محسوب می شوند را انجام داده باشد
• مشکلات جسمی ناشی از استرس و یا عدم خواب کافی
• مشکلات اجتماعی – مثلاً ممکن است کودک شما به جای معاشرت با دوستانش بیشتر با افکار وسواسی و یا رفتارهای جبری مشغول باشد و یا اینکه به خاطر ترس از عکس العمل افراد در هنگام انجام رفتارهای جبری، سعی می کند از حضور در موقعیت های اجتماعی خودداری کند
• مشکلات مربوط به عزت نفس – مثلاً ممکن است فرزند شما حس کند با دوستانش و یا دیگر اعضای خانواده متفاوت بوده و یا اینکه حس کند کنترلی بر رفتار خود ندارد
• دیگر مشکلات سلامت روان – مانند اضطراب یا افسردگی.

چگونه می توان به کودک مبتلا به اختلال وسواسی جبری کمک کرد؟

اولین گام برای کمک به کودک برای فائق آمدن بر این اختلال، مراجعه به یک روانشناس و یا یک روانپزشک کودک است. بهترین درمان برای این کودکان درمان شناختی رفتاری است. این درمان به کودک کمک می کند تا هنگامی که در موقعیت های اضطراب زا قرار گرفت، الگوهای فکری و رفتاری خود را تغییر دهد.
مثلاً ممکن است کودک شما فکر کند اگر دست هایش را بارها و بارها نشوید، مریض خواهد شد. درمانگر به کودک آموزش خواهد داد که در صورتی که دست هایش را نشوید هیچ اتفاقی نخواهد افتاد. همچنین از کودک خواسته می شود دست هایش را آلوده کند و پس از گذشت چند دقیقه و یا بیشتر، آن ها را بشوید. هدف از این کار این است که به او ثابت شود که با نشستن دست ها مریض نمی شود، و بنابراین لازم نیست مرتباً دست های خود را بشوید.
در شرایط شدید اختلال، ممکن است در کنار درمان های روانشناختی، درمان های دارویی نیز تجویز شود.

کمک به کودک مبتلا به اختلال وسواسی-جبری درخانه

1. حمایت از کودک:ممکن است کودک به خاطر اختلال وسواسی جبری احساس ترس و تنهایی کند. این کودکان معمولاً خود را متفاوت از دیگر کودکان دریافته و همین موجب می شود احساس تنهایی کنند. بنابراین شما باید به کودک خود بفهمانید که تنها نیست. به او بگویید که آماده اید تا در مورد افکار و نگرانی هایش بشنوید. سپس سعی کنید بدون قضاوت به صحبت های فرزندتان گوش دهید
2. درک اضطراب کودک:نگرانی واضطراب بیش از اندازه ممکن است برای کودک مشکلاتی ایجادکند.هرچه کودک به نگرانی ها واضطراب هایش بیشتربهاداده ومطابق با آن هارفتارکند،نگرانی هاتقویت شده ومقابله با آن هانیزدشوارتر خواهدشد.
3. مدیریت اضطراب:شما می توانید برای مدیریت نگرانی ها و مواجه با ترس های کودک برخی راهبردها را به کار بندید. برخی از این راهبردها از این قرارند:

• ریلکسیشن یا تن آرامی – مانند نفس عمیق، ریلکسیشن ماهیچه ای، مدیتیشن
• خودگویی مثبت مثل اینکه بگوید: "می توانم فلان کار را ترک کنم"
• حواس پرتی – سعی کنید کودک را با سرگرمی های مورد علاقه اش همچون خواندن کتاب مشغول کنید
• ساخت جعبه نگرانی ها – کودک نگرانی های خود را نوشته و درون این جعبه می اندازد تا در وقت مناسب درباره آن با کودک حرف بزنید
• مکانی آرام پیدا کنید و سعی کنید فعالیت هایی را که حواس کودک را پرت می کند را در آن مکان انجام دهید.