شپش

شپش

مقدمه

پدیکولوزیس (هجوم شپش) سالانه صدها میلیون نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می دهد و در همه کشورها و در همه طبقات اجتماعی و اقتصادی گزارش شده است. آنها از طریق تماس مستقیم پوست به پوست یا از اشیا آلوده به پوست منتقل می شوند و علائم معمولاً تا 3 الی 4 هفته ظاهر نمی شوند. سه گونه انگلی برای انسان عبارتند از شپش سر، شپش ناحیه شرمگاهی و شپش بدن. شپش سر شایع ترین شپش است که در تمام موقعیت های اقتصادی و اجتماعی رخ می دهد، در حالی که شپش بدن بیشتر بر جمعیت های بی خانمان و آواره تأثیر می گذارد و باید در این گروه ها در صورت وجود نشانه هایی از خراشیدگی، بهداشت نامناسب و در ماه های سرد سال مشکوک شد.

علت شناسی بیماری

شپش های بدن و سر بین 1 تا 3 میلی متر طول دارند، در حالی که شپش شرمگاهی بسیار کوچکتر است. شپش سر نوعی انگل است که منحصراً از خون تغذیه می کند. شپش قادر به پریدن یا پرواز نیست و انتقال نیاز به تماس نزدیک دارد. تصور می‌شود که انتقال شپش از طریق تماس سر به سر، به اشتراک گذاشتن پوشش سر، یا دیگر تماس مستقیم با اشیا آلوده رخ می‌دهد. شپش ناحیه تناسلی از طریق تماس جنسی یا از طریق رختخواب یا لباس منتقل می شود. شپش های بدن تخم های خود را در لباس یا ملحفه می گذارند و فقط برای تغذیه به سمت پوست حرکت می کنند. آنها عمدتاً از طریق تماس مستقیم در جمعیت هایی با بهداشت ضعیف پخش می شوند. با این حال، می توانند از طریق لباس، ملحفه و حوله نیز منتقل شوند.

شیوع بیماری

هجوم شپش ها سالانه صدها میلیون نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می دهد. آنها در همه کشورها و همه سطوح جامعه گزارش شده اند. تخمین زده می شود که سالانه 6 تا 12 میلیون نفر را در ایالات متحده تحت تاثیر قرار می دهد، اما تعداد دقیق آن ناشناخته است زیرا این بیماری قابل گزارش نیست. شیوع شپش سر کودکان 3 تا 12 ساله را بیشتر تحت تاثیر قرار می دهد و دختران بیشتر از پسران مبتلا می شوند. در کشورهای پیشرفته، معمولاً در دانش‌آموزان ایجاد می‌شود و گسترش سریعی دارد. همچنین به اعضای خانواده هم منتقل می شود. هجوم شپش سر در ماه های گرمتر و همچنین در مناطقی با رطوبت بیشتر شایع است. شپش سر صرف نظر از وضعیت اجتماعی-اقتصادی همه افراد را تحت تاثیر قرار میدهد، در حالی که شپش بدن بیشتر افراد بی خانمان و آواره را تحت تاثیر قرار می دهد. شپش بدن در ماه های سرد سال شایع تر است. آلودگی به شپش ناحیه تناسلی در افرادی که از نظر جنسی فعال هستند شایع تر است.

معاینه و تشخیص

شکایت اولیه شپش خارش است. در معاینه فیزیکی، تشخیص با مشاهده حداقل یک شپش در تایید می‌شود. استفاده از نور روشن، ذره بین یا شانه دندانه‌ ظریف (شانه شپش) می‌تواند به تشخیص کمک کند. تشخیص اشتباه شایع است. شپش ها به صورت گره های بیضی شکل هستند و محکم به ساقه مو می چسبند. یافتن تنها نیش ها در معاینه برای تایید آلودگی فعلی کافی نیست، زیرا نیش ها می توانند ماه ها پس از درمان موفقیت آمیز روی موها باقی بمانند. علاوه بر این، شوره سر، بقایای اسپری مو، و ذرات کثیفی را می توان به عنوان موارد مثبت کاذب اشتباه گرفت. هنگامی که شپش در یکی از اعضای خانواده یافت می شود، سایر اعضای خانواده که در تماس هستند نیز باید برای شواهد آلودگی بررسی شوند. شپش ناحیه تناسلی با یافتن شپش در موهای ناحیه تناسلی تشخیص داده می شود و باید غربالگری برای سایر عفونت های مقاربتی را انجام دهد. وجود شپش بدن در بیماران مبتلا به خارش که در شرایط شلوغ زندگی می کنند و یا شواهدی از بهداشت ضعیف دارند باید در نظر گرفته شود.

درمان شپش

 انتخاب نوع درمان باید بر اساس سن، در دسترس بودن، سهولت استفاده، هزینه و ایمنی باشد.

شپش کش ها محصولاتی هستند که برای از بین بردن شپش ها ساخته شده اند و همچنین ممکن است فعالیت تخم کشی را برای از بین بردن تخم ها انجام دهند. هنگام استفاده از محصولاتی که به تخم شپش ها آسیبی نمی رسانند، درمان مجدد بعد از 7 تا 10 روز توصیه می‌شود تا شپش‌های باقی‌مانده قبل از شروع تخم‌گذاری از بین بروند. کسانی که با داروهای تخم کش نیز درمان می‌شوند معمولاً نیازی به استفاده مجدد ندارند مگر اینکه شپش‌های قابل مشاهده هنوز وجود داشته باشند. مراقب باشید که محصول وارد چشم نشود. همچنین شپش کش ها ممکن است روی لباس لکه ایجاد کنند، بنابراین بیمار ترجیحا حین استفاده از دارو لباس کهنه بپوشد. برای جلوگیری از آلودگی مجدد، بیمار باید پس از تکمیل درمان از لباس های نو و تمیز استفاده کند. بسیاری از این داروها هم بدون نسخه و هم با نسخه در دسترس هستند. درمان های بدون نیاز به نسخه پزشک در داروخانه ها در دسترس هستند. 

دارو های بر پایه پیرترین شامل عصاره پیرتروم (معادل 0.33٪ پیرترین) و پیپرونیل بوتاکسید 4٪ (Rid) هستند که از عصاره طبیعی گل داوودی ساخته شده اند و به شپش‌های زنده و بالغ حمله می‌کنند. این دارو  ساختاری شبیه به شامپو دارد و باید به موهای خشک مالیده شود. شامپو به مدت 10 دقیقه روی سر باقی می ماند و سپس آبکشی می شود. این نوع شامپو خطر واکنش های آلرژیک در بیمارانی که به گل های داوودی حساسیت دارند به همراه دارد. 

پرمترین 1% (نیکس) نیز برای شپش سمی است و سمیت کمی برای انسان دارد. پرمترین یک پیرترین مصنوعی است، بنابراین نسبت به پیرترین طبیعی کمتر حساسیت زا است و برای بیماران 2 ماهه و بالاتر تایید شده است. این دارو به شکل لوسیون در بازار وجود دارد که بعد از شستشو با شامپو باید آن را به موها آغشته کنید. این لوسیون در عموم به نام شامپوی ضد شپش یا شامپوی پرمترین نیز شناخته می‌شود. اگر بعد از درمان اولیه شپش زنده مشاهده شد، دوباره یک هفته بعد مورد استفاده قرار بگیرد.

دایمتیکون یک پلیمر غیر سمی، بدون آفت کش و بر پایه سیلیکون است که موها را نرم و شپش ها را بی حرکت می کند و به از بین بردن آن ها کمک می کند. ژل دایمتیکون روی موهای خشک ماساژ داده می شود. پس از 10 دقیقه، بخش های کوچکی از مو را باید با یک شانه دندانه ظریف شانه کرد تا شپش و تخم از بین برود. در مرحله بعد، موها را می توان آبکشی کرد و طبق معمول شامپو زد. در صورت مشاهده شپش، نیاز به تکرار دارد. نشان داده شده است که دایمتیکون موثر بوده و دارای مشخصات ایمنی مطلوبی در کودکان 2 سال و بالاتر است.

در صورتی که شپش به داروهای بدون نسخه پاسخ ندهد، فرد باید به پزشک مراجعه کند و داروهای قوی تر دریافت کند که فقط با نسخه پزشک قابل استفاده هستند. 

لوسیون مالاتیون

مالاتیون 0.5٪ (Ovide) یک لوسیون نسخه ای است که برای چندین دهه استفاده می شود. ایمنی و کارایی مالاتیون در کودکان زیر 6 سال ثابت نشده است و این محصول در کودکان زیر 2 سال منع مصرف دارد. این محصول باید روی موهای خشک مالیده شود، اجازه داده شود تا در هوا خشک شود و 8 تا 12 ساعت بعد شسته شود. مالاتیون بر پایه الکل است و قابل اشتعال است، بنابراین موها نباید با سشوار، اتو فر یا صاف کننده یا اطراف شعله های آتش مانند سیگار یا الیاف در تماس باشند. مالاتیون در برابر شپش بسیار موثر است و فعالیت تخم کشی جزئی دارد، اما در صورت مشاهده شپش می توان آن را 7 تا 9 روز بعد تکرار کرد. 

بنزیل الکل، اسپینوزاد و ایورمکتین داروهای جدیدتری برای شپش هستند که باید روی موهای خشک استفاده شوند و به مدت 10 دقیقه بمانند و سپس آبکشی شوند. ایورمکتین یک داروی تک نسخه است و در صورت نیاز به مصرف دوباره آن باید با پزشک هماهنگ شود. ایورمکتین تخم‌ شپش نیز اثر می‌گذارد. به دلیل خطر بالا و سمیت، این داروها نباید در نوزادان زیر شش ماه استفاده شوند. همچنین استفاده از این داروها ممکن است باعث حساسیت و سوزش پوست و چشم شود.  ایورمکتین خوراکی یک داروی ضد انگلی با طیف وسیع است. ایورمکتین در دوران بارداری یا در کودکان با وزن کمتر از 15 کیلوگرم به دلیل نابالغی سیستم عصبی مرکزی و خطر مسمومیت عصبی نباید مصرف شود.

درمانهای خانگی 

بسیاری از خانواده ها از درمان های خانگی برای درمان شپش استفاده می کنند. محصولات مانند نفت، سس مایونز، روغن زیتون، کره اغلب در تلاش برای خفه کردن شپش روی سر استفاده می شوند. با این حال، اثربخشی این به درستی اثبات نشده است. بسیاری از خانواده ها به اشتباه معتقدند که چون این مواد از طبیعت می آیند، ذاتاً بی خطر هستند. اما در واقع ممکن است در صورت استفاده نامناسب، عوارض جانبی جدی و خطرناکی داشته باشند، از جمله تشنج، مسمومیت کبد و مرگ. تا زمانی که تحقیقات با کیفیت بالا و تست ایمنی انجام نشود، استفاده از این محصولات را نمی توان توصیه کرد. 

حذف دستی

حذف دستی شپش و تخم آن همراه با سایر داروها توصیه می شود. موثرترین روش شانه کردن مرطوب است. این فرایند با شستن موها، استفاده از مقادیر زیاد نرم کننده و شانه کردن موها به طور معمول شروع می شود. در مرحله بعد، از شانه شپش سر با دندانه ریز استفاده می شود.

موها را قسمت به قسمت از ریشه تا نوک شانه کنید و شپش و تخم را از بین ببرید. این فرآیند خسته کننده و زمان بر است و ممکن است برای از بین بردن کامل شپش نیاز به تکرار داشته باشد. تراشیدن سر اگرچه موثر است، اما توصیه نمی شود، زیرا ممکن است برای کودک آسیب زا یا خجالت آور باشد.

آموزش بیمار

شکست درمان غالباً نتیجه عدم رعایت دستورالعمل ها است. بیماران باید در مورد روش های مناسب استفاده از داروها، از جمله میزان مصرف و مدت درمان، آموزش ببینند. آنها همچنین باید از اهمیت درمان مجدد بعد از 7-10 روز آگاه شوند. علاوه بر این، باید به بیماران و مراقبان توصیه شود که ملحفه ها، لباس ها و حوله های آلوده آنها باید در آب داغ شسته شوند و در دمای بالا خشک شوند. باید به والدین و کودکان آموزش داده شود که از پوشش سر مانند کلاه خودداری کنند. اقداماتی برای کمک به جلوگیری از آلودگی مجدد شپش بدن پس از ریشه کنی عبارتند از: بهداشت مناسب بدن، حداقل تعویض هفتگی لباس، و شستشوی مناسب لباس. شرکای جنسی بیماران مبتلا به شپش شرمگاهی نیز باید تحت درمان قرار گیرند.